NHỮNG DI CHỨNG CÓ THỂ MẮC VÀ CÁCH PHỤC HỒI CHỨC NĂNG SAU TAI BIẾN

Bệnh tai biến đột quỵ là gì?

Tai biến (đột quỵ) xảy ra khi tắc nghẽn mạch máu gây thiếu máu cung cấp cho não. Các biến chứng của bệnh vô cùng nguy hiểm, chức năng vận động và sức khỏe tổng thể khó phục hồi. Ở mức độ nhẹ, người bệnh chỉ bị liệt một nửa cơ thể vẫn có khả năng hồi phục đến 70 - 80%. Trường hợp nặng, người bệnh sẽ bị vỡ mạch máu não. Với người tuổi cao sức yếu sẽ khó phục hồi dù được điều trị tốt cũng không thể cải thiện như ban đầu. 

Quá trình phục hồi chức năng của người bệnh bị ảnh hưởng bởi một số yếu tố như sau: 

• Tuổi tác: Người trẻ tuổi ít bị và phục hồi tốt hơn người già. 
• Tiền sử bệnh tật: Người trẻ chưa từng bị dễ phục hồi hơn người bị bệnh nặng. 
• Các yếu tố tâm lý: Người giữ tâm lý phấn chấn, lạc quan khả năng phục hồi tốt hơn. 
• Tần suất luyện tập: Thường xuyên, kiên trì luyện tập mỗi ngày để đẩy lùi bệnh tật. 

Dấu hiệu đột quỵ cần biết 

Nhận biết dấu hiệu đột quỵ càng sớm sẽ mang đến hiệu quả can thiệp cao hơn. Cụ thể, triệu chứng bao gồm: 

• Miệng hoặc một bên mặt bị méo hoặc liệt, không thể cử động. 
• Cánh tay tê dại, khó cử động rồi dần dần không thể giơ lên được. 
• Thị lực giảm dần, nhìn mọi thứ đều nhòe đi và mờ dần. 
• Người bệnh có tình trạng nói lắp, khó khăn khi nói câu dài và không nói rõ lời. 
• Sau khi tê liệt một cánh tay, cơ thể bị liệt một phần thậm chí là nửa người. 
• Hoa mắt, chóng mặt, đầu óc quay cuồng do thiếu máu lên não. 
• Đi lại gặp khó khăn, liêu xiêu, dáng đi không thẳng.
• Đầu đau dữ dội, đau theo cơn và tình trạng ngày càng nặng hơn. 
• Những đợt nấc cục ở phụ nữ độ nhiên xảy ra. 
• Người bệnh cảm thấy khó thở, tim đập nhanh trong thời gian ngắn và biến mất hoàn toàn khiến người mắc chủ quan. 

Di chứng của bệnh tai biến 

Tai biến ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe, tâm lý dẫn đến khuyết tật tạm thời hoặc vĩnh viễn. Các biến chứng có liên quan đến các cơ quan tim, viêm phổi, tắc nghẽn tĩnh mạch, khó nuốt, co cứng chi, mất khả năng nói,... Cụ thể: 

Phù nề não

Phù nề não là biến chứng về thần kinh cấp tính sau đột quỵ do áp lực nội soi ngăn cản máu lên não, làm mất lượng oxy cần thiết cung cấp cho não. Theo nghiên cứu, bệnh nhân bị đột quỵ thì tỷ lệ bị phù nề não từ 8 - 10%. Hiện tượng phù nề não khiến tổn thương và chết tế bào não làm giảm nhận thức, mất trí nhớ, động kinh, co giật, không tự chủ được hành động.

Giảm thị lực, mất khả năng nói

Người bị đột quỵ thường có dấu hiệu khó nói, nói không thành câu, nói từ vô nghĩa, không hiểu người khác nói gì, rối loạn thị giác. Sau đột quỵ có khoảng 20 - 30% người bệnh bị giảm hoặc mất thị lực ở 1 hoặc cả hai mắt.

Viêm loét da 

Sau đột quỵ người bệnh có thể bị liệt nửa người do ảnh hưởng của hệ thần kinh vận động. Khi nằm liệt giường kéo dài sẽ khiến người bị đột quỵ phải nằm hoặc ngồi tại chỗ. Lâu dần dẫn đến viêm loét da hoặc nhiễm trùng đường tiết niệu do đặt ống thông foley.

Viêm phổi

Những bệnh nhân bị tai biến mạch máu não gặp khó khăn khi nuốt dễ dẫn đến hiện tượng hít phải thức ăn, đồ uống gây viêm phổi. Nếu lượng thức ăn rơi vào phổi nhiều sẽ làm tắc nghẽn đường thở, suy hô hấp nặng ảnh hưởng đến tính mạng.

Co cứng chi

Hiện tượng rối loạn kiểm soát vận động ở những người bị đột quỵ gây mất khả năng vận động, một tay bị yếu hoặc liệt. Bên cạnh đó, việc mất khả năng vận động hoặc hạn chế vận động khiến cục máu đông hình thành trong tĩnh mạch chân gây sưng đau, tắc nghẽn mạch máu nghiêm trọng.

Các bài tập phục hồi chức năng sau tai biến hiệu quả 

Quá trình phục hồi sau tai biến chậm nên cần kiên trì và không được nóng vội. Việc luyện tập các bài tập phục hồi cơ sẽ giúp người bệnh dễ dàng di chuyển, đề phòng được các biến chứng teo khớp, cứng cơ… Cụ thể: 

Tập lăn trở người

Trong giai đoạn đầu tiên, người thân có thể hỗ trợ bệnh nhân thay đổi tư thế nằm hoặc lăn trở bằng cách: 

• Lăn người sang bên lành, đặt tay không bị liệt vào tay liệt rồi gập gối và háng bên bị liệt lại.
• Sau đó, dùng tay lành kéo tay liệt sang phía đó và đẩy hông xoay về bên lành.
• Nâng chân, tay lành đưa về phía bị liệt rồi xoay thân mình sang phía đó. 

Tập nắm, kéo, giữ đồ vật

Bài tập vật lý trị liệu vận động theo thói quen sinh hoạt mỗi ngày có thể áp dụng cho người bị di chứng mất khả năng vận động do đột quỵ. Người thân có thể hỗ trợ người bệnh làm các hoạt động như: chăm sóc sức khỏe, vệ sinh cá nhân, đánh răng, tắm rửa, ăn uống, chải đầu, thay quần áo, cởi quần, áo theo thứ tự… Các động tác thực hiện chậm rãi, khéo léo và nhẹ nhàng.

Tập đứng và giữ thăng bằng

Để tập đứng và giữ thăng bằng, người nhà cần hướng dẫn cho bệnh nhân thực hiện lần lượt các động tác như sau: 

• Đầu tiên chia đều trọng lượng cho 2 chân.
• Nhẹ nhàng nghiêng người, quay đầu, đưa hai tay sang phải, trái, lên đầu hoặc hướng lên trần nhà.
• Sau đó, tập co duỗi và gấp các khớp gối, khớp háng rồi từ từ ngồi và đứng dậy.

Tập xoay nghiêng đầu, cổ

Để tập xoay nghiêng đầu, cổ, người nhà thực hiện nên đỡ bệnh nhân từ từ ngồi dậy. Tiếp đó, nhẹ nhàng hướng dẫn cho người bệnh tập ngoái cổ về phía 2 bên vai, cúi đầu hoặc ngẩng lên.

Tập co duỗi chân và đi bộ

Hầu hết, các bệnh nhân sau tai biến đều muốn tự đứng lên và bước đi. Sau khi người bệnh đã đứng và giữ được thăng bằng thì nên đi bộ khoảng 15 phút/ ngày. Trong khoảng thời gian đầu tiên, bệnh nhân sẽ cần sự hỗ trợ của người nhà. Họ cần chịu khó, kiên trì tập luyện để cải thiện chức năng và có thể tự đi lại. 

Tập nâng người

Bài tập nâng người ra khỏi giường thực hiện như sau: 

•  Bệnh nhân nằm ngửa rồi đặt hai tay dọc theo thân minh.
• Hai chân đặt sát nhau rồi gấp lại, cố gắng nâng hông càng cao và lâu càng tốt.

Người bệnh có thể đếm số để biết ước chừng và làm đi làm lại khoảng 10 - 12 lần/ngày.

Tập cử động cho tay

Đây là một trong những bài tập vật lý trị liệu đơn giản nhất cho người tai biến. Cụ thể:

• Người bệnh cần duỗi, gấp đi gấp lại cánh tay bị liệt. Ngoài ra, đưa hai tay lên phía đầu đan vào nhau hoặc đưa hai tay duỗi thẳng về phía đầu.
• Tiếp theo, cố gắng đặt khuỷu tay ngang tai và hạ về vị trí cũ. 

Một động tác cử động tay nên thực hiện khoảng 10 - 15 lần/ngày. 

Tập nói

Hiện nay, có khoảng 20% bệnh nhân bị tai biến sẽ biến mất tiếng nói vì thế người nhà hãy giúp đỡ họ tập nói lại. Đây là bài tập phục hồi chức năng được khuyến khích thực hiện. Hãy bắt đầu từ những cách đơn giản như: đọc bảng chữ cái, đếm số, mô tả đồ vật xung quanh, tập đọc đoạn văn… Dần dần tăng lên độ khó hơn để giúp người bệnh phục hồi nhanh chóng.

Lưu ý khi tập phục hồi chức năng

Để có thể phục hồi chức năng sau tai biến hiệu quả, bạn cần lưu ý một số vấn đề như: 

• Khi cảm thấy huyết áp đột ngột tăng, rối loạn nhịp tim, chỉ số tiểu đường cao... cần đến bệnh viện thăm khám để loại bỏ nguy cơ đột quỵ. 
• Thực ăn cho người bị tai biến nên là những món mềm, nhừ dễ hấp thu. Hãy bổ sung đầy đủ dưỡng chất thiết yếu cho cơ thể. Tránh xa những món nhiều dầu mỡ, đồ uống có cồn, các chất kích thích... 
• Quá trình phục hồi chức năng vất vả nên cần sự kiên trì và quyết tâm của người bệnh. Thông thường các chức năng phục hồi tốt trong 3 tháng đầu và khả năng phục hồi chậm sau 6 tháng. 
• Giường bệnh nên kê ở nơi thoáng mát, sạch sẽ để thuận tiện khi chăm sóc. Với người bị liệt nên dùng giường tre, đệm hơi hoặc đệm nước để cơ thể không bị lở loét. 
• Người thân phải luôn bên cạnh quan sát, hỗ trợ và động viên để người bệnh thêm động lực tập luyện. 

• Sử dụng thiết bị massage luyện tập gián tiếp với chức năng co bóp chuyên sâu có thể thay thế người hỗ trợ giúp người bệnh tự phục hồi nhanh chóng. 

Hiện nay, ghế massage của Poongsan sở hữu chức năng không trọng lực với cơ chế ngả ghế lên đến 138 độ, tự động gập duỗi đầu gối, massage cẳng tay, cẳng chân tăng tuần hoàn máu, chống teo cơ, đấm bóp chuyên sâu giúp phục hồi và hạn chế co cứng khớp. Đặc biệt, chức năng sưởi ấm nhiệt hồng ngoại kết hợp con lăn massage đa chiều sẽ xoa dịu cơn đau, giảm hiện tượng bị co cứng khớp rất thích hợp cho người bị đột quỵ. 

Như vậy, bài viết trên đã giúp bạn có thêm thông tin về dấu hiệu, di chứng và cách điều trị tai biến. Hy vọng, bạn có thể ứng dụng các kiến thức trên để phòng tránh cho bản thân và gia đình.